Okres Wędrówek Ludów
w dorzeczu Odry i Wisły

Jesteś tutaj: Strona główna / Thesaurus / Style / Zwierzęcy styl

Zwierzęcy styl

Zwierzęcy styl: wyróżniony przez B. Salina styl zdobniczy z  →OWL , charakteryzujący się wykorzystaniem motywów zwierzęcych, pokrywających znaczne powierzchnie ornamentowanych przedmiotów: zapinek, części pasów, elementów oporządzenia jeździeckiego, broni itd. B. Salin wyróżnił 3 style w ramach zs. Styl I wywodzi się ze stylu Nydam, datowanego od początków V w. po około 475 r., który charakteryzował się zdobieniem powierzchni przedmiotów motywami roślinnymi i geometrycznymi takimi jak palmeta, meander itp, zaś wykorzystaniem motywów zwierzęcych (w tym fantastycznych, np. hybryda delfina i orła) jedynie przy krawędziach dekoracji. Styl Nydam zainspirowany został wpływami prowincjonalnorzymskimi, dostrzegalnymi zwłaszcza w elementach pasów wojskowych z obszarów nadreńskich i naddunajskich, co tłumaczono jako wynik migracji rzemieślników rzymskich. Styl I wykształcił się około 475 r., bądź – uwzględniając ślady długotrwałego używania tak datowanych przedmiotów – nawet około połowy V w., zapewne bez wpływu kultury koczowników (wyobrażenia drapieżnych ptaków i koni). W stylu I (fot. 1 i 2)  przedstawienia zwierząt, usytuowane przeważnie w partii przykrawędnej przedmiotów, są odrealnione (np. przemieszane fragmenty różnych ciał – niem. Tiersalad), często możliwe jest jednak uchwycenie pewnej rytmiczności wyobrażeń i doszukanie się większych całości. G. Haseloff, który przeprowadził dogłębne studia nad stylem I, wyróżnił w jego obrębie tzw. fazy A–D, których jednak, w świetle obecnego stanu wiedzy, nie można rozgraniczyć czasowo, należy je zatem traktować jako synonim wariantu stylu. Cechy charakterystyczne: faza A (fot. 1) – stosowanie wyobrażeń hybryd zwierzęco-ludzkich (niem. Tiermenschen), pozostawianie środkowego pola bez wyobrażeń zwierzęcych (motywy geometryczne lub roślinne), plastyczne zaznaczenie wypukłości, zwłaszcza kończyn i głów zwierzęcych (np. zapinka reliefowa z Gummersmark); faza B (fot. 2) – relief płaski, ciała zwierzęce na całej powierzchni przedmiotów, zaznaczone konturem, często wypełnione równoległymi kreskami (np. zapinka z Vedstrup); faza C – kontury z parzystych lub potrójnych linii, ciała często taśmowate, stosunkowo gęsto rozmieszczone; faza D – ciała taśmowate (znaczenie lokalne: Norwegia, zachodnia Dania). W stylu I zdobiono m.in. okucia rogów do picia, zapinki reliefowe, złote naszyjniki kołnierzowate, broń; wystąpił on w basenie Bałtyku, w Anglii, kręgu merowińskim, wśród →Turyngów , →Gepidów   i →Longobardów , zanika po połowie VI w.; na niektórych obszarach (np. anglosaskich) jego popularność trwa nieco dłużej. Styl II wykształcił się w Skandynawii, w drugiej połowie VI w. i trwał do wieku VII. W stylu II (fot. 3-4) wyobrażano całe zwierzęta, często o taśmowatych ciałach, splecionych ze sobą oraz motywy heraldyczne, tj. pary zwierząt, flankujące główny motyw zdobniczy. Wewnętrzne zróżnicowanie stylu II opisać można, stosując klasyfikację M. Ørsnesa (styl B–E). Spotykany poza Skandynawią styl II traktowany jest zwykle jako wynik oddziaływań, a nawet migracji ze Skandynawii. Występuje przeważnie na wyrobach związanych ze sferą militarną, będąc nośnikiem treści ideologicznych, ale zaadaptowany został w przedstawieniach o charakterze chrześcijańskim, np. złotych krzyżykach pogrzebowych z blachy w kręgu merowińskim. Styl III (Ørsnes F), wyróżniany dla Skandynawii, charakterystyczny jest dla późnego okresu Vendel (pojawia się pod koniec środkowego okresu Vendel, przed schyłkiem VII w.) i nosi ślady inspiracji sztuki iryjskiej i anglosaskiej.

BK

Literatura: B. Salin, Die altgermanische Thierornamentik. Typologische Studie über germanische Gegenstände aus dem IV. bis IX. Jahrhundert, nebst einer Studie über irische Ornamentik, Stockholm 1904; M. Ørsnes, Form ogstil i sydskandinavien syngregermanske jærnalder, København 1966; G. Haseloff, Die germanische Tierornamentik der Völkerwanderungszeit. Studien zu Salin's Stil I, Berlin-New York 1981; K. Høilund Nielsen, Animal Style – a Symbol of Might and Myth. Salin’s Style II in a European Context, Acta Archaeologica 69, 1998, s. 1-52; K. Høilund Nielsen, Saxon art between interpretation and imitation: the influence of Roman, Scandinavian, Frankish, and Christian art on the material culture of the continental Saxons AD 400–1000, [w:], D.H. Green, F. Sigmund (red), The Continental Saxons from the Migration Period to the Tenth Century: an Ethnographic Perspective, San Marino 2003, s. 193-233; K. Høilund Nielsen, The Real Thing or Just Wannabes? Scandinavian-Style Brooches in the fifth and sixth Centuries, [w:] D. Quast (red.) Foreigners in Early Medieval Europe. Thirteen International Studies on Early Medieval Mobility, Monographien des Römisch-Germanischen Zentralmuseums 78, Mainz 2009, s. 51-111; K. Høilund Nielsen, Animal Style and elite communication in the later 5th and 6th centuries, [w:] D. Quast (red.), Weibliche Eliten in der Frühgeschichte/Female Elites in Protohistoric Europe, RGZM – Tagungen 10, Mainz 2011, s. 361-376.