Longobardowie

Longobardowie, według sagi Origo gentis Langobardorum powstałej w VI w., plemię Vinnili zamieszkiwało skandynawską wyspę Scadanan. Sam Wotan nadał mu imię L., co oznaczało „Długobrodych”. Ich skandynawskie pochodzenie traktować należy w kategorii mitu – na takie powoływało się wiele germańskich plemion. Grecki historyk Strabon wzmiankuje L. obok innych ludów, jako część Swebów; według Valleiusa Paterculusa L. byli dziksi od najdzikszych. Zamieszkiwali oni w I i II w. tereny na wschód od dolnej Łaby (od dzis. Hamburga po zach. Meklemburgię) zaś archeologicznie ich kultura materialna należy do kultury płn Germanów nadłabskich.

Po raz ostatni L. wzmiankowani są w źr. pisanych około poł. II w. jako inicjatorzy wojen markomańskich, którzy dokonują wraz z Obiami najazdu na prowincje naddunajskie w roku 167/168. Następnie źr. milkną na ich temat na ponad trzy wieki. Dopiero w latach 80’ V w. L. pojawiają się w optyce pisarzy starożytnych, gdy zajmują Dolną Austrię i Morawy (Rugiland), opuszczone przez plemię Rugiów. Wg najnowszych badań przyczyną braku wzmianek na temat L. przez tak długi czas było uformowanie się nowego etnosu, pod tą samą nazwą; w tworzeniu się nowego plemienia brały udział przede wszystkim plemiona Germanów nadłabskich. L. około 510 r. pokonali plemię →Herulów  i uczynili ich swoimi trybutariuszami. Przyczyna konfliktu pomiędzy L. i Herulami jest niejasna, ale w jego wyniku umocniła się pozycja L. nad Dunajem. Niedługo potem L. rozszerzają swoje tereny, zajmując Pannonię. Stosując zręczną politykę mariaży z elitami →Turyngów, →Gepidów   i →Franków , udaje się l. królowi Wacho umocnić swoją władzę.

W 535 r. cesarz Justynian, sprzymierzył się z L., którym w zamian za poparcie w wojnach z →Ostrogotami  obiecał zachodnią część Ilirii. Posunięcie to umożliwiło mu ponadto stworzenie połączenia Bałkanów i Italii drogą lądową, przez terytorium sprzymierzonych plemion.

L. odegrali istotną rolę w walkach pomiędzy Bizancjum i Ostrogotami na terenie Italii, pokonując ich w 552 r. Bizancjum wspomagało w zamian L. w trwającym od lat 50’ VI w. konflikcie z sąsiadującymi Gepidami. W roku 566 nowopowołany król L. Alboin zawarł przymierze z Awarami, wraz z którymi udało mu się ostatecznie pokonać Gepidów. Decydującą rolę w historii L. odegrał rok 568: L. wraz z resztkami Swebów, Sarmatów i Bułgarów, zamieszkującymi Pannonię, pod wodzą Alboina wdarli się do Italii, gdzie Alboin utworzył swoje królestwo, jednocześnie przekazując Awarom Pannonię. Po śmierci l. władcy w 574 r. zapanowało dziesięcioletnie bezkrólewie, na skutek którego jego królestwo rozpadło się i dopiero w 584 r. powstało ponownie w północnej i środkowej Italii.

Ostatni król l. został pokonany przez Karola Wielkiego, który przyjmując tytuł rex Francorum atque Langobardorum zakończył de jure panowanie L. w Italii. Nazwa plemienia przetrwała jednak w nazwie jednej z północnoitalskich krain geograficznych – Lombardii.

JS

Literatura: I. Bóna, Langobarden in Ungarn. Aus den Ergebnissen von zwölf Forschungsjahren, Arheološki Vestnik 21-22, 1970/71, s. 45-74; J. Jarnut, Geschichte der Langobarden, Stuttgart, Berlin, Mainz, Köln 1982; G. Hauptfeld, Zur langobardischen Eroberung Italiens. Das Heer und die Bischöfe, Mitteilungen des Instituts für Österreichische Geschichtsforschung 91, 1983, s. 37-94; V. Bierbrauer, Archäologie der Langobarden in Italien: ethnische Interpretation und Stand der Forschung, [w:] W. Pohl, P. Erhart (reds.), Die Langobarden – Herrschaft und Identität, Österreichische Akademie der Wissenschaften, Philologisch-Historische Klasse, Denkschriften 329. Wien 2005, s. 21-66; M. Hegewisch (red.), Die Langobarden. Das Ende der Völkerwanderung. Katalog zur Ausstellung im Rheinischen Landesmuseum Bonn 22.8.2008–11.1.2009, Bonn, Darmstadt 2008; W. Pohl, Migration und Ethnogenesen der Langobarden aus Sicht der Schriftquellen, [w:] J. Bemmann, M. Schmauder (red.), Kulturwandel in Mitteleuropa. Langobarden – Awaren – slawen. Akten der Internationalen Tagung in Bonn vom 25. bis 28. Februar 2008, Bonn 2008, s. 1-12; M. Mączyńska, Światło z popiołu. Wędrwówki ludów w Europie w IV i V w., Warszawa 2013, s. 233-244, 249-253.

• pełna rozdzielczość

  Fot. 1. Zestaw ozdób o mieszanych cechach langobardzkich i lokalnych z grobu kobiety. Cmentarzysko Castel Trosino, Włochy (M. Hegewisch 2009)

• pełna rozdzielczość

  Fot. 2. Zestaw zapinek z grobu z langobardzkiego cmentarzyska Kajdac w Pannonii (M. Hegewisch 2009) .