Okres Wędrówek Ludów
w dorzeczu Odry i Wisły

Jesteś tutaj: Strona główna / Thesaurus / Zabytki / Fibula cebulowata

Fibula cebulowata

Fibula cebulowata, późnoantyczna forma zapinek rzymskich. Prototyp f.c. stanowiła Scharnierarmfibel, zapinka o konstrukcji zawiaskowej (fot. 1). Najstarsze egzemplarze f. c. datowane są na lata sześćdziesiąte III w., najmłodsze występują w zespołach z drugiej tercji V w.

F.c. była częścią stroju rzymskich żołnierzy oraz urzędników. Najczęściej wykonywano ją z mosiądzu lub brązu, czasem pozłacano, zdobiono emalią lub w technice niello; znane są też okazy ze sr. (fot. 2) lub zł. (fot. 3). Różnice w wykonaniu f. c. (użycie metali szlachetnych oraz zdobienie) wynikało najprawdopodobniej ze statusu społecznego ich właściciela. Przykładem zł. f. c. jest okaz z grobu Childeryka, króla →Franków.

Część zł. f. c. należy do grupy tzw. fibul cesarskich (niem. Kaiserfibeln), które były wręczane zasłużonym oficerom lub urzędnikom przez cesarza, lub w jego imieniu, poczynając od okresu Tetrarchii. Te egzemplarze noszą często imię cesarza (fot. 3), co umożliwia precyzyjne datowanie czasu ich wykonania.

F. c. wyobrażane są czasem na antycznych portretach – np. na prawym ramieniu Stylichiona, głównodowodzącego armii rzymskiej (magister utriusque militiae), syna Rzymianki i Wandala, męża Sereny, z rodziny wschodniorzymskiego cesarza Teodozjusza. Przedstawienia te potwierdzają użytkowanie f. c. przez dygnitarzy rzymskich (fot. 4).

JS

Literatura: R. Noll, Eine goldene Kaiserfibel aus Niederemmel vom Jahre 316, Bonner Jahrbuch 174, 1974, s. 221-244; Ph. M. Pröttel, Zur Chronologie der Zwiebelknopffibel, Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz 35, 1988, s. 347-372; Zwiebelknopffibel. [w:] H. Bech (red.) Reallexikon der Germanischen Altertumskunde, tom 34, Berlin, New York 2007, s. 605-623 (H. Steuer).

  • Fot. 1. Prototyp fibul cebulowatych – sr. Stützarmfibel (M. Kemkes, J. Scheuerbrandt, N. Willburger, Am Rande des Imperiums. Der Limes – Grenze Roms zu den Barbaren, Stuttgart 2002). pełna rozdzielczość

    Fot. 1. Prototyp fibul cebulowatych – sr. Stützarmfibel (M. Kemkes, J. Scheuerbrandt, N. Willburger, Am Rande des Imperiums. Der Limes – Grenze Roms zu den Barbaren, Stuttgart 2002).

  • Fot. 2. Fibule cebulotwate wykonane z różnych kruszców, pozłacane lub zdobione srebrnymi blaszkami (M. Kemkes, Von Augustus bis Attila. Leben am ungarischen Donaulimes, Konstanz 2001; T. Schmidts, Römer zwischen Alpen und Nordmeer, Mainz 2000). pełna rozdzielczość

    Fot. 2. Fibule cebulotwate wykonane z różnych kruszców, pozłacane lub zdobione srebrnymi blaszkami (M. Kemkes, Von Augustus bis Attila. Leben am ungarischen Donaulimes, Konstanz 2001; T. Schmidts, Römer zwischen Alpen und Nordmeer, Mainz 2000).

  • Fot. 3. Złote fibule cebulowate. Po pr. zapinka cesarska (J. Frings, H. Willinghöfer, Rom und die Barbaren. Europa zur Zeit der Völkerwanderung, Bonn 2008, T. Schmidts, Römer zwischen Alpen und Nordmeer, Mainz 2000). pełna rozdzielczość

    Fot. 3. Złote fibule cebulowate. Po pr. zapinka cesarska (J. Frings, H. Willinghöfer, Rom und die Barbaren. Europa zur Zeit der Völkerwanderung, Bonn 2008, T. Schmidts, Römer zwischen Alpen und Nordmeer, Mainz 2000).

  • Fot. 4. Dyptych z przedstawieniem Stylichona i jego rodziny (J. Frings, H. Willinghöfer, Rom und die Barbaren. Europa zur Zeit der Völkerwanderung, Bonn 2008). pełna rozdzielczość

    Fot. 4. Dyptych z przedstawieniem Stylichona i jego rodziny (J. Frings, H. Willinghöfer, Rom und die Barbaren. Europa zur Zeit der Völkerwanderung, Bonn 2008).