Sösdala-Untersiebenbrunn styl

Styl Sösdala-Untersienbenrunn, ornamentyka stempelkowa rozpowszechniona we wczesnym →OWL  (faza D) na rozległych obszarach Europy od Skandynawii poprzez Europę środkową po południowo-wschodnią. Nazwa pochodzi od dwóch stanowisk archeologicznych: depozytu okuć uprzęży końskiej i siodeł w Sösdala (fot. 1-3.), w południowej Skandynawii (odkryty przypadkowo w 1929 r.) oraz grupy bogatych pochówków w Untersiebenbrunn, w Dolnej Austrii (odkryte przypadkowo w 1910 r.). W stylu Sös.-Untersieb. zdobione były elementy paradnych uzd końskich i pasów (w tym sprzączki i okucia końca pasa typu Strzegocice-Tiszaladány-Kercz), a w Skandynawii także zapinki blaszane (Blechfibeln, sheet brooches) oraz różne typy zawieszek (pelta-kształtne, tarczowane, dwustożkowate - fot. 3), wydzielone jako horyzont Sösdala. Całą powierzchnię przedmiotu pokrywał rozbudowany ornament stempelkowy (motywy gwiaździste, wielocentrycznych kół i półkoli, wypełnionych trójkątów, czworokątów, punktów), a także płytki ornament wycinany (m.in. charakterystyczny motyw rozety) i niello. Ponadto w Skandynawii częsty motyw zdobniczy główek zwierzęcych z profilu (fot. 1-2). Większość przedmiotów zdobionych w stylu Sös.-Untersieb. została wykonana ze srebra, pozłacanego srebra, rzadziej brązu wykładanego srebrem, sporadycznie złota. Mogą być one traktowane jako symbole wysokiej pozycji społecznej właściciela. Styl Sös.-Untersieb. datowany od 2 poł. (Sösdala) lub schyłku IV w. (Untersiebenbrunn) po 1 poł. V w. Pod wpływem skandynawskiego stylu Sösdala na →ziemiach bałtyjskich (Półwysep Sambijski)  powstał lokalny wariant ornamentyki stempelkowej, tzw. horyzont sambijski (zapinki z gwiaździstą i łopatkowatą nóżką, sprzączki z metopą na kolcu, →językowate okucia pasa).

AB-W

Literatura: W. Kubitschek, Grabfunde in Untersiebenbrunn (auf dem Marchfelde), „Jahrbuch für Altertumskunde“ 5, 1911, s. 32-74; J.E. Forssander, Provinzialrömisches und Germanisches. Stilstudien zu den schonischen Funde von Sösdala und Sjörup, „Meddelanden från Lunds Universitets Historiska Museum“ 1937, s. 11-100; J. Tejral, Neue Aspekte der frühvölkerwanderungszeitlichen Chronologie im Mitteldonauraum, [w:] J. Tejral, H. Friesinger, M. Kazanski (red.), Neue Beiträge zur Erforschung der Spätantike im mittleren Donauraum, Spisy Arch. Ustavu Česk. Akad. 8, Brno 1997, s. 321-392; A. Bitner-Wróblewska, The Sösdala horizon and correlation of Balt-Scandinavian chronology, [w:] From Samland to Rogaland. East-West connections in the Baltic basin during the Early Migration Period, Warszawa 2001, s. 89-120; Ch. Fabech, U. Näsman, A lonely rider? The finding place of the Sösdala find and the context of its finds, [w:] Inter ambo maria. Northern Barbarians from Scandinavia towards the Black Sea, Simferopol 2013 (w druku); Ch. Fabech, U. Näsman (red.), The Sösdala Horsemen and the equestrian elite of fifth century Europe, Jysk Arkæologisk Selskabs Skrifter, Århus 2017.

• pełna rozdzielczość

  Fot. 1. Sösdala, element uprzęży końskiej. Fot. Ch. Fabech. Zbiory Lund University Historical Museum.

• pełna rozdzielczość

  Fot. 2. Sösdala, element uprzęży końskiej. Fot. Ch. Fabech. Zbiory Lund University Historical Museum.

• pełna rozdzielczość

  Fot. 3. Untersiebenbrunn, elementy uprzęży końskiej (W. Kubitschek op.cit., tabl. IV).

• pełna rozdzielczość

  Fot. 4. Sprzączka do pasa z grobu odkrytego w Lublinie (fot. B. Solarewicz).

• pełna rozdzielczość

  Fot. 5. Sprzączka do pasa znaleziona w Pyszkowie (woj. łódzkie; fot. B. Solarewicz).

• pełna rozdzielczość

  Fot. 6. Złote płytki trapezowate odkryte w Skalinie ( woj. zachodniopomorskie; fot. G. Solecki / A. Piętak)