Okres Wędrówek Ludów
w dorzeczu Odry i Wisły

Jesteś tutaj: Strona główna / Thesaurus / Stanowiska / Şimleul-Silvaniei

Şimleul-Silvaniei

Şimleul Silvaniei (d. Szilágysomlyó), Rumunia. Skarb z →OWL  ukryty na górze Magury w północno-zachodnim Siedmiogrodzie, znaleziony został w dwóch częściach. Pierwsza została odkryta 3 sierpnia 1797 r. przez dwu rumuńskich chłopców pasących kozy w pobliżu cerkwi prawosławnej na zboczu wzniesienia Magury. Podczas zbierania śliwek jeden z nich dostrzegł w pobliskim wymytym parowie połyskujący w słońcu przedmiot. Obaj wykopali rękoma pozostałe złote przedmioty, znajdując także fragmenty naczynia glinianego. Większość zabytków trafiła w listopadzie 1797 r. do ówczesnej cesarskiej kolekcji w Wiedniu, gdzie znajduje się do dziś (obecnie Kunsthistorisches Museum). Obok trzynastu, zaopatrzonych w uszka i częściowo także ramki, złotych medalionów rzymskich (fot. 7) i ich naśladownictw oraz jednego aureusa z uszkiem, znajduje się tam kolista zawieszka (fot. 4) z podwójnym uszkiem wysadzana almandynami, zdobiona techniką komórkową (cloisonné) i granulacją, 24 pierścienie, w tym 13 żłobkowanych z płaskiej blachy, zaś 11 z blachy karbowanej w ornament perełkowy, ponadto otwarty pierścień sztabkowaty z zakończeniami w kształcie głowy węża, prostokątna blacha (sprzączka?) z wytłoczoną postacią ludzką, końcówki bransolety w kształcie głów zwierzęcych oraz duży ornamentowany łańcuch (fot. 5) łącznej wagi 712,8 g i długości 177,5 cm wykonany z ósemkowatych ogniw. Na łańcuchu znajduje się centralnie zamocowany wisior opasujący dymny topaz (bula), zdobiony figurkami panter oraz 51 zawieszek w tym: jedna w kształcie człowieka z wiosłem w dłubance, pięć w postaci liścia winnej latorośli, zaś pozostałe stanowią miniatury uzbrojenia, narzędzi i przyborów. Trzy zabytki złote zaginęły, były to: pierścień z oczkiem wysadzanym almandynami, blacha z postacią ludzką oraz medalion wagi około 220 g, będący barbarzyńskim naśladownictwem multiplum Walensa (fot. 7, analogicznym do zachowanego w Wiedniu egzemplarza.

Drugi depozyt został odkryty 20 kwietnia 1889 r. przez dwóch wołoskich parobków przy sadzeniu kartofli na tym samym wzgórzu Magury, na którym znaleziono poprzednią partię skarbu. Depozyt spoczywał na głębokości ok. półtorej stopy od powierzchni tworząc jeden stos i musiał być pierwotnie owinięty tkaniną. Niemal wszystkie zabytki z tej części depozytu trafiły do Muzeum Narodowego w Budapeszcie, gdzie są przechowywane do dziś. Wśród nich znajdują się 3 złote czarki (fot. 1.) wysadzane almandynami i zdobione granulacją, bransoleta z trzema melonowatymi guzami (Knottenring), 21 kompletnych zapinek, z których jedna, tzw. „cesarska”, zdobiona onyksem, była odosobniona a 10 tworzyło pary (w tym dwie w kształcie lwów - fot. 2, dwie tarczowate, dwie zdobione emalią, pozostałe czerwonymi kamieniami - fot. 3) i ponadto 8 fragmentów fibul. Fragmenty zapinek znajdują się także w Muzeum Historycznym w Cluj-Napoca.

Rozdzielone na dwie grupy zabytki należy traktować jako jeden skarb, na co wskazują nie tylko okoliczności ukrycia, ale i fakt zwartości chronologicznej oraz identyczności stylistycznej i warsztatowej przedmiotów z obu zespołów, pozwalającej w niektórych przypadkach stwierdzić, iż zostały wykonane przez jednego złotnika. Był on gromadzony przez kilka pokoleń i miał charakter skarbca rodowego należącego do przedstawicieli germańskich elit władzy.

Jednoznaczne określenie czasu ukrycia depozytu nie jest możliwe. Terminus post quem dostarczają najpóźniejsze medaliony z 378 r., z których część nosi silne ślady użycia, zaś medalion Gracjana był na awersie wskutek wytarcia powtórnie grawerowany ręką barbarzyńskiego rzemieślnika. Styl wykonania większości zapinek odpowiada wczesnej fazie →OWL. Zapewne najpóźniejszy element stanowią złote czarki, których chronologię należy raczej umieszczać w drugiej ćwierci V wieku. Najbardziej prawdopodobne wydaje się zatem datowanie czasu ukrycia skarbu najwcześniej na początek V wieku, nie później jednak niż na połowę V wieku po Chr.

AB

Literatura: A. von Steinbüchel, Notice sur les médaillons romains en or du Musée Impérial et Royal de Vienne troués en Hongrie dans les années MDCCXCVII et MDCCCV, Vienne 1826; A. von Pulszky, Die Goldfunde von Szilágy-Somlyó , Denkmäler der Völkerwanderung, Budapest, 1890; N. Fettich, Die zwite Schatz von Szilágysomlyó, Archaeologia Hungarica 8, Budapest, 1932; A. Kiss, Die Schatzfunde I und II von Szilágysomlyó als Quelllen der gepidischen Geschichte, Archaeologia Austriaca 75, 1991, s. 115-128; R. Harhoiu, Die medaillone aus dem Schatzfund von  Şimleul Silvaniei, Dacia 37, 1993, s. 221-236; T. Capelle, Die Miniaturenkette von Szilágysomlyó (Şimleul Silvaniei), Bonn, 1994; A. Bursche, Złote medaliony rzymskie w Barbaricum. Symbolika prestiżu i władzy społeczeństw barbarzyńskich u schyłku starożytności, Warszawa, 1998, s. 48-51, s. 241-247; W Seipel (red.), Barbarenschmuck und Römergold. Der Schatz von Szilágysomlyó, Milano, Wien, 1999; C. H. Opreanu, Das Medaillon mit Masken von Şimleul Silvaniei (Szilágysomlyó). Ikonographische Präzisierungen und kulturelle Einflüsse, [w:] A. Măgureanu, E. Gáll (red.) Zwischen der Steppe und dem Reich. Archäologische Studien für Radu Harhoiu zum 65. Geburtstag, Bucureşti, 2010, s. 79-110.