Kroczyce, pow. zawierciański

Odkryta przed około dziesięciu laty jaskinia "Wisielca" w masywie Jastrzębnika o powierzchni około 200 m2, położona jest na terenie wsi Kroczycach na obszarze Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Wypełniona jest kilkumetrowej miąższości warstwą namuliska, w którym poszukiwacze-amatorzy zlokalizowali bardzo liczne materiały, zwłaszcza ceramiczne, w tym m.in.: w całości zachowane naczynia wykonane na kole i liczne fragmenty Krausengefässe (dużych naczyń zasobowych z silnie zgrubiałym brzegiem), żarna obrotowe, trzy duże zapinki typu A 158, fragment ornamentowanego brązowego okucia końca pasa, brązową zawieszkę toporkowatą i wykonany na tokarce paciorek bursztynowy. Ponadto z jaskini pochodzi co najmniej 70 rzymskich denarów (od Wespazjana do Didiusza Juliana), w tym naśladownictwo barbarzyńskie i zaopatrzony w uszko solid Konstancjusza II, wraz ozdobami mającymi bezpośrednie analogie w strefie dolnego Dunaju i związanymi z tzw. horyzontem Dančeny-Brangstrup. Obok dwóch kwadratowych zawieszek zdobionych granulacją, było to 13 zawieszek srebrnych, 9 romboidalnych, 2 toporkowate i 2 księżycowate. Najpóźniejsze opisywane zabytki można datować na wczesną fazę OWL. Zawieszki znajdują najliczniejsze analogie w kulturze Sintana de Mureş-Černiachov, zwłaszcza na terenach Siedmiogrodu i Mołdawii). Dokładne ich zaleganie i wzajemne relacje nie są znane. Z tej przyczyny trudno ustalić, które z opisywanych zabytków stanowiły pierwotnie jednorodny zespół, choć zdaje się nie ulegać wątpliwości, że tworzyły je zawieszki, a także zapewne monety.

Ponadto przy wejściu do jaskini "Wisielca", pod kamieniami, zostały zlokalizowane pojedyncze groby ciałopalne z wczesnego OWL. Znaleziska datowane na OWL znane są także z innych jaskiń na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej.

Wstępna hipoteza badawcza zakłada, że jaskinie jurajskie odgrywały rolę refugialną dla społeczności kultury przeworskiej w trakcie najazdów Hunów, podobnie jak u schyłku kultury łużyckiej, w trakcie najazdów scytyjskich. Wymaga ona jednak przeprowadzenia weryfikacyjnych badań terenowych i analiz komparatystycznych. Nasze badania pozwolą uzyskać bliższą wiedzę na temat kontekstu niezwykłych i unikatowych znalezisk z jaskini.